کود کامل چیست
کود کامل یا NPK حاوی مواد مغذی ضروری برای تمامی گیاهان است یعنی همه گیاهان در چرخه رشد و نمو خود به عناصر موجود در کود کامل که عبارتند از ازت ، پتاسیم و فسفر نیاز دارند. در واقع NPK با تامین کردن این مواد غذائی در رشد گیاهان و درختان کمک شایانی خواهد کرد. توجه داشته باشید که معمولا کودهای کامل از مخلوط چند کود شیمیایی مختلف تشکیل شده اند که تحت یک نام تجاری به فروش می رسند.
یکی از پر مصرف ترین کودها در صنعت کشاورزی کود کامل NPK است، که از سه ماده مغذی و مورد نیاز گیاهان یعنی نیتروژن ، فسفر و پتاس تشکیل شده است. البته امکان تولید کودهایی که ناقص هستند و فقط از یک یا دو عنصر مغذی تشکیل شده اند هم وجود دارند. در واقع بسیاری از این مواد شیمیایی مغذی جهت مصارف مختلف و خاصی از جمله گیاهان ، درختان، مرکبات و … فرمول بندی شده اند. برای تغذیه هر نوع گیاه در هر شرایطی می توان از فرمول های مختلف کودهای کامل استفاده شود. کود NPK را می توان برای رشد و تقویت گل و گیاه های خانگی و آپارتمانی بکار برد.
تفاوت کود NPK با دیگر کودها
برای پرورش بهتر یا بازدهی بیشتر در زمین های کشاورزی، تاثیرگذاری یک کود به نسبت های مناسب ازت و فسفر و پتاسیم بستگی دارد. البته مالچ ، کمپوست ، اسید هیومیک ، کود حیوانی و نیز دیگر مواد آلی حاوی این عناصر مغذی می باشند، اما ممکن است مقدار آنها به میزان تغذیه کامل و مورد نیاز گیاهان و شرایط خاک نباشد. در حالی که کود کامل به طور موثر عناصر ضروری مورد نیاز گیاهان را تامین می کند. کودها نقش مهمی در حفظ سلامتی و حاصلخیزی خاک دارند و صرفا جهت تغذیه گیاهان نمی باشند. کودهایی که فرمول آن ها فقط از یک یا دو عنصر اساسی تشکیل شده باشد را کود ناقص می نامند.
اهمیت کاربرد کود کامل
نیاز گیاهان و درختان به عناصر ازت ، فسفر و پتاسیم بیش از دیگر مواد مغذی است، زیرا این عناصر در میان ۱۷ ماده مغذی از ضروریات حفظ بقاء برای گیاهان بشمار می آیند. البته مواد دیگری از جمله آهن در زنده نگه داشتن گیاه نقش مهمی دارد اما گیاهان به مقدار کمتری به آن احتیاج دارند. هوا و خاک به طور طبیعی تغذیه گیاهان را تامین می کنند، اما خاک باغ ها یا چمنزارها به مرور زمان نسبت به این عناصر مغذی تخلیه می شوند و نیاز مبرم به جایگزینی دارند. استفاده از کود کامل به خصوص در زمین های آهکی که حاوی مقادری زیادی کربنات کلسیم هستند اهمیت دارد. مواد کربناته سبب کاهش قدرت جذب مواد غذائی توسط گیاهان می شود و عناصر موجود در کود NPK با کاهش غلظت آهک ، توان جذب گیاهان را افزایش می دهند.
بررسی عناصر موجود در کود کامل
کود کامل با نماد NPK شناخته می شود زیرا هر یک از این حروف ، نماد یکی از عناصر موجود در آن است. حرف N نماد ازت ، حرف P نماد فسفر و حرف K نماد پتاسیمی می باشد. هر یک عناصر مغذی مورد نیاز در کود ان پی کا عملکرد و نقش ویژه ای دارند ک ه در ادامه به آن می پردازیم.
ازت – N : عامل رشد و نمو سریع برگ ها و رنگ زیبای سبز در گیاهان شود. با کمبود این ماده مغذی به دلایلی از جمله شسته شدن خاک از طریق باران یا آبیاری، رشد برگ ها کند، و رنگ گیاهان و چمنزارها کم رنگ خواهد شد. البته مصرف بیش از اندازه ازت هم برای درختان میوه و دارای گل مضر است، یعنی امکان دارد که سبب ریختن شکوفه و میوه ها شود. این عنصر به تنهایی در کود های دیگری نظیر کود اوره وجود دارد اما استفاده از کود کامل علاوه بر تامین نیتروژن ، عناصر ضروری دیگر را هم در اختیار گیاهان قرار می دهد. البته سبزی برگ درختان به عنصر آهن هم بستگی دارد که می توان آن را از طریق کودهایی مثل کلات آهن و سولفات آهن هم تامین نمود.
فسفر – P : این عنصر مغذی نیز کمک می کند تا انرژی مورد نیاز گیاهان در ریشه، دانه، گل ها و میوه ها متمرکز شود. یعنی در روند تبدیل انرژی خورشید به انرژی شیمیایی نقش مهم و اساسی دارد. همچنین به گیاهان و درختان در استفاده موثر از دیگر مواد مغذی کمک می کند و مانع از ضعیف شدن ریشه یا سبب زیاد شدن شکوفه می گردد. به همین دلیل کودهای کامل بهترین تغذیه برای خاک و گیاهان هستند.
پتاسیم – K : پتاسیم از طریق گسترش شبکه ریشه ، نقش به سزایی در رشد و تقویت گیاه دارد و گیاهان را کاملا سالم و متعادل نگه می دارد. پتاسیم از باغ ها و چمنزارها را در مقابل سرما ، خشکی ، انواع بیماری ها و آفات محافظت می کند. این عنصر در تشکیل پروتئین در میوه کمک می کند و می تواند ایمنی گیاه را افزایش دهد.
نحوه استفاده از کود کامل NPK
مقدار و اندازه مصرف کودها به نوع گیاه و نیاز محصولات به مواد مغذی بستگی دارد. قبل از استفاده و مصرف کود NPK حتما مقدار عناصری که در خاک موجود می باشند را با آنالیز خاک مشخص کنید.
کودهای کامل قابلیت محلول شدن در آب را دارند و به همین دلیل بعضی کشاورزان با استفاده از روش آبیاری نیاز غذایی گیاه را تامین می کنند. محلول پاشی کودهای کامل ، بهتر است در موقع تورم جوانه ها، در مراحل فندقی شدن و بعد از برداشت انجام بگیرد، در این صورت می تواند به تامین عناصر مغذی که خاک از دست داده است کمک کند. همچنین برای ذخیره دوباره آن ها جهت تغذیه در زمان به خواب رفتن گیاهان و درختان و یا حتی کشت بعدی هم مفید است. البته در رابطه با دستگاه های متنوع کودپاش، به خاطر دانه بندی درشتی که کود ان پی کا دارد، چندان مفید نیستند.
کاربردهای دیگر کود NPK در سیستم آبیاری کشت های بدون خاک، که هیدروپونیک هم گفته می شود و جزء استفاده اصلی از کود کامل است، توجه داشته باشید که اندازه مشخصی از کود در مخزن های بزرگ و مخصوص این کار حل می شود، سپس به کمک لوله های آبیاری که موسوم به تیپ هستند در محدوده ریشه گیاهان آبیاری می شود.
نکاتی در رابطه با انتخاب کود کامل
توجه داشته باشید کودی که انتخاب می کنید از چه موادی تشکیل شده است. در موقع خرید کودهای دانه ای دقت کنید که محتویات کیسه ، ۳ عنصر شیمیایی اساسی که شامل ازت و فسفر و پتاسیم می باشد را به چه میزان در خود دارد.
اکثرا محوطه ها و چمنزارها از کودهایی که سهم زیادی از ازت و پتاسیم و فسفر دارند بهره می برند، در حالی که گیاهان و درختانی که در باغ ها رشد می کنند کمتر از وجود عناصر مهم بهره مند می شوند. برخی از گیاهان مانند حبوبات ، نیتروژن مورد نیاز را از هوا به دست می آورند، اما گیاهانی مانند غلات یا ذرت ، برای جذب نیتروژن ، به کودهای کشاورزی نیاز دارند.
بهتر است خاک زمین را آزمایش کنید تا نشخص شود برای شرایط رشد و زراعت بیشتر چه ترکیباتی و با چه مقداری مورد نیاز می باشد. در این باره مراکز تامین باغ و مزرعه یا جهاد کشاورزی می توانند کمک به سزایی در تجزیه و تحلیل خاک به کشاورزان داشته باشند. آنالیز خاک مشخص می کند که شما به چه اندازه باید از کود استفاده کنید.
با اندازه گیری دقیق مساحت مزرعه می توانید مقدار کود مورد نیاز را محاسبه نمایید. و بعد با ضرب پوند در واحد سطح که همان هکتار است، اندازه کودی که از تجزیه و تحلیل خاک تعیین کرده اید را استفاده کنید. با توجه به مراحل بیان شده ، به راحتی می توانید هدف خود را شناخته و کود مورد نیاز را برای رشد و تقویت درختان و گیاهان انتخاب نمایید.
زمان مناسب استفاده از کود NPK
در برخی موارد ممکن است که کوددهی از طریق خاک امکان نداشته باشد، در این صورت برای بهینه سازی مصرف کود و جلوگیری از آلودگی های آب هایی زیرزمینی بهترین پیشنهاد ، محلول پاشی برگ ها است. برای گیاهان گل دار زمان کود دهی بهتر است قبل از آغاز گل دهی گیاه صورت بگیرد، اما چنانچه فاقد گل و شکوفه باشند ، کوددهی در تمامی مراحل رشد قابل انجام است. کود کامل یا NPK با نسبت های متفاوت را در زمان های مختلف باید به کار برد. به عنوان نمونه کود NPK به دلیل دارا بودن فسفر بالا بهتر است همراه با کشت استفاده شود، یا کودهایی که نیتروژن قابل توجهی دارند باید در زمان هایی که گیاه به این ماده غذایی یعنی نیتروژن نیاز داشته باشد مصرف شود. ولی این کودها را نباید در زمان گل دهی درختان استفاده نمود.
نکات پایانی
توجه داشته باشید که همه درختان و گیاهان به مقدار مساوی از عناصر مغذی استفاده نمی کنند. درست است که بیشتر گیاهان به مواد ضروری ازت، پتاسیم و فسفر تقریبا حدود ۱/۵ درصد نیاز دارند اما این نسبت در میان گیاهان مختلف، همچنین در مراحل گوناگون زندگی گیاه کاملا متفاوت می باشد. در ضمن به دلیل این که خاک های مختلف حاوی مقادیر مختلف از مواد معدنی مغذی هستند، پس برای مطلع شدن درباره این موضوع که از چه نوع کودی باید استفاده کرد؟ بایستی نوع خاک زمین کشاورزی را بشناسید تا بتوانید کود مورد نیاز اعم از کود کامل یا ناقص، متعادل و مخصوص گیاهان و درختان خود را تهیه نمایید.
