بنتونیت چیست؟

بنتونیت که در گذشته آن را در ایران با نام گل سرشور می شناختند و عملکردی همچون صابون داشته است دارای معادن متعددی در استان های سمنان ، خراسان و اصفهان است. بنتونیت یک خاک تورم پذیر و جاذب قدرتمند آب و مایعات می باشد و کاربرد های صنعتی فراوانی در تصفیه روغن ، حفاری نفت و گاز ، تهیه قالب های ریخته گری فلزات ، انجام امور ساختمانی و عمرانی ، کشاورزی و باغداری ، دامداری و پرورش طیور و … دارد. خاک بنتونیت یکی از انواع خاک رس با درصد بالای مونت موریلونیت است که یک فیلوسیلیکات آلومینیوم با کانی های گروه اسمکتیت می باشد.

نام گذاری بنتونیت به دلیل استخراج آن در منطقه بنتون در ایالت وایومینگ آمریکا بین المللی شد. البته این ماده به علت فراوانی در معادن مونتموریلون جنوب فرانسه ، به نام مونت موریلونیت هم نامیده می شود. در کشور ما آن را با نام گل سرشور یا خاک جاذب می شناسند. بنتونیت نوعی کانی اسمکتیت از خانواده خاک رس است که بیشترین توان جذب آب و تورم پذیری را دارد. اسمکتیت ها در محیط خشک و به دلیل هوازدگی تشکیل می شوند.

ویژگی های شیمیایی بنتونیت

بنتونیت از ساختار چند وجهی تشکیل شده از لایه های آلومینیوم و سیلیس دارد به همین علت از خانواده اسمکتیت با ساختمان سیلیکات صفحه ای است. بنتونیت های موجود در طبیعت می تواند با عناصر مختلف همچون آهن ، کلسیم ، آلومینیوم و سدیم ترکیب شود ولی اصولا دو نوع اصلی آن عبارت از بنتونیت کلسیمی و بنتونیت سدیمی هستند. نوع سدیم دار با عنوان بنتونیت تورم پذیر شهرت داشته و قدرت بالایی در جذب آب دارد به طوری که می تواند در اثر جذب آب تا ۱۵ برابر حجم اولیه خود متورم شود. اما نوع کلسیمی که با عنوان بنتونیت غیر تورم پذیر شهرت دارد.

فرمول مولکولی بنتونیت به صورت زیر است:

Na,Ca)0.33 (Al,Mg)2Si 4O10 (OH)2. nH2O)

ویژگی های فیزیکی بنتونیت

بنتونیت در طبیعت به شکل کانی نرم تشکیل می شود. انواع بنتونیت بر اساس ویژگی های آن می تواند در رنگ های مختلفی همچون سفید ، کرم ، صورتی یا سبز تشکیل شود که بستگی به عناصر موجود در آن دارد. این ماده به راحتی پودر می شود ولی پس از جذب آب و خشک شدن ، به ماده‌ی بسیار مستحکمی تبدیل خواهد شد.

موارد مصرف بنتونیت

بنتونیت یک کانی معدنی با قدرت جذب بالا ، سختی زیاد ، چسبندگی و خمیری شدن است که در نتیجه سبب شده تا کاربرد های فراوانی داشته باشد. بنتونیت یکی از اجزاء اصلی تشکیل دهنده گل حفاری بوده و ماده مهمی جهت خنک کردن مته های حفاری است. همچنین از خاصیت چسبندگی زیاد آن برای انجام امور ساختمانی و عمرانی و همچنین تهیه قالب های ریخته گری ماسه ای استفاده می شود. در صنعت ذوب آهن و فولاد سازی ، از پودر بنتونیت برای گندوله سازی آهن استفاده شده و هم چنین با آن انواع کود کشاورزی و یا خوراک دام و طیور به صورت گرانول و پلیت تولید می نمایند. بنتونیت کلسیم به علت توان جذب یونی که دارد ، برای تصفیه روغن و رنگبری استفاده می شود. بنتونیت چاه ارت ماده اصلی در حفر چاه ارت ساختمان ها است زیرا به خوبی جریان الکتریسته را جابجا می نماید. یکی از کاربرد های جالب بنتونیت به عنوان خاک بستر گربه و حیوانات خانگی است.

 

بنتونیت برای پوست و مو

همانطور که گفته شد بنتونیت قادر به جذب یون ها ، چربی ها و سموم است و از این جهت برای پاک سازی پوست کاربرد دارد. با تهیه ماسک بنتونیت که نوعی ماسک خاک رس است ، می توان علاوه بر این که سموم و چربی اضافی را از لایه های پوست خارج نمود ، همچنین با ایجاد مکش و افزایش جریان خون در لایه های بالاتر پوستی ، پوست صورت را جوان سازی کرد. از طرفی در گذشته از بنتونیت به عنوان یک صابون طبیعی برای شستشوی موی سر استفاده می شده است که نقش نرم کننده مو را نیز دارد.