ریز مغذی ها چیست
ریز مغذی ها به انگلیسی Micronutrients یا میکرو المنت ها به دسته ای از عناصر معدنی گفته می شود که مورد نیاز حیاتی برای انسان ، حیوانات و گیاهان است. ریز مغذی ها در کشاورزی شامل ترکیباتی از عناصر فلزی همچون روی ، بور ، آهن ، منیزیم و منگنز هستند. کود ریز مغذی (کود میکرو) که کود های کم مصرف هستند در کنار درشت مغذی ها (ازت ، پتاسیم ، فسفر ، گوگرد و کلسیم) که کود های پر مصرف می باشند و ماکرو المنت نام دارند برای رشد و محصول دهی گیاهان ضروری هستند. کمبود هر یک از مواد ریزمغذی در گیاهان سبب ایجاد انواع اختلالات ژنتیکی و اکتسابی می شود که می تواند انجام اعمال حیاتی نظیر فتوسنتز را با مشکل مواجه سازد.
کاربرد ریز مغذی ها در کشاورزی
با وجود اینکه گیاهان به شدت به درشت مغذی هایی نظیر پتاسیم ، ازت و فسفر که به صورت مخفف NPK نامیده می شود نیازمند هستند و این عناصر را به میزان زیادی مورد استفاده قرار می دهند ، اما همزمان به عناصر ریز مغذی هم نیازمند هستند. برای مثال اصلی ترین عنصر مورد نیاز برای انجام فرایند فتوسنتز در گیاهان و جذب انرژی خورشید ، عنصر آهن است که بدون آن ، گیاهان دچار Anemia می شوند. این کمبود ها در خاک با افزودن میزان مناسب عناصر آن به صورت اکسید یا سولفات قابل تامین است.
تقریبا هفت نوع میکرو المنت اساسی برای رشد و سلامت گیاهان وجود دارد که به معرفی آنها می پردازیم:
بور | Boron
بور با نماد شیمیایی B معمولا به صورت اکسید سه ظرفیتی قابل جذب در خاک وجود دارد. بور یکی از مهم ترین ریز مغذی هایی است که نقش بسیار مهمی در پایداری پوسته سلول گیاهان دارد. دانشمندان اعتقاد دارند که بور برای انتقال کربوهیدرات به گیاهان و تنظیمات متابولیک آنها ضروری است. بور به خوبی از ساختار و عملکرد غشاء سلولی محافظت می کند. علائم کمبود بور در ابتدا در نقاط رویش مشاهده می شود.
مس | Copper
این عنصر که با نماد Cu معرفی می شود حاوی برخی آنزیم های حیاتی و کاتالیزور های رشد در گیاهان است. وجود مس در گیاه ، تضمین کننده تولید ویتامین A بوده و به سنتز موفق پروتئین کمک می کند. از علائم کمبود مس در گیاهان می توان به قهوه ای شدن برگ ها و کلروز اشاره نمود.
آهن | Iron
آهن دارای نماد شیمیایی Fe عامل اصلی تولید رنگ دانه (کلروفیل) است و به همین دلیل ، کمبود آن سبب زرد شدن گیاه خواهد شد. آهن برای رشد گیاهان و تولید محصول ضروری است. گیاهان معمولا ریز مغذی آهن را به صورت کاتیون فروس Fe+2 جذب می کنند. آهن حاوی آنزیم های فراوانی است که برای جابجای انرژی ، تجزیه و تثبیت نیتروژن و فرم دهی لیگنین اهمیت دارد.
کلر | Chlorine
کلر Cl برای تعادل اسمزی و یونی اهمیت داشته و در فتوسنتز نقش ایفا می کند. گیاهان آن را به شکل آنیون منفی دریافت کرده و آن را برای واکنش های خود مورد استفاده قرار می دهند. اکثر کلر قابل جذب از نمک های موجود در مواد بالادستی ، بخارات دریا ها و ترکیبات آتشفشانی بدست می آید. کلر به عنوان یک ریز مغذی ، به مقدار اندک برای همه گیاهان ضروری است.
منگنز | Manganese
منگنز با مشخصه‌ی Mn حاوی برخی آنزیم های موثر در تولید رنگ دانه است. این ماده خود بخشی از آنزیم های گیاهی بوده ، تعدادی از واکنش های متابولیک را بر عهده داشته و نیز نقش مهمی در عمل فتوسنتز دارد. میکرو المنت منگنز ، جوانه زنی و بلوغ گیاه را با فراهم کردن فسفر و کلسیم ایجاد می نماید. علائم کمبود ریز مغذی منگنز در گیاه به صورت زرد شدن (کلروز) میان رگبرگ ها بروز می کند. برای جذب مناسب منگنز باید پی اچ خاک مناسب باشد.
روی | Zinc
روی Zn در تشکیل رنگ دانه مشارکت دارد و همچنین بسیاری از آنزیم ها را نیز فعال می کند. روی یا زینک که از اولین ریز مغذی های شناخته شده است به صورت کاتیون Zn+2 جذب گیاهان می شود. با وجود اینکه این عنصر به میزان اندکی مورد نیاز گیاهان است ، اما کمبود آن سبب کاهش رشد گیاه و زردی آن می شود.
مولیبدوم | Molybdenum
مولیبدوم با نماد Mo برای سلامت گیاهان ضروری بوده و کاربرد آن ، تجزیه نیترات ها به صورت قابل جذب است. گیاهان آن را برای تثبیت ازت در دانه های خود برای زمان جوانه زنی بکار می گیرند. مولیبدوم به عنوان یک عنصر حیاتی در خاک یافت می شود و جهت سنتز و فعالیت آنزیم رداکتاز نیترات کاربرد دارد. مولیبدوم به منظور همزیستی ازت با باکتری های ریزوبیا در ریشه زنی دانه موثر است. این عنصر برای رشد گیاهان اهمیت جدی دارد.
کاربرد کود های کشاورزی ریز مغذی
کاربرد ریز مغذی ها در تولید کود های کشاورزی بسیار گسترده است. حدود نیمی از خاک های زیر کشت غلات در جهان با کمبود روی و یک سوم خاک زیر کشت کشاورزی با کمبود آهن مواجه است. تثبیت بازده گیاهان زیر کشت در دهه های اخیر ، وابسته به استفاده از ریز مغذی ها در کود های کشاورزی می باشد. به طور معمول ، کشاورزان از میکروالمنت ها زمانی که گیاهان دچار کمبود می شوند استفاده می کنند زیرا کمبود این عناصر ، عملکرد گیاهان را کاهش می دهد. برخی عوامل همچون برداشت مداوم محصولات ، شسته شدن خاک و آهکی شدن خاک می تواند دسترسی گیاهان به ریز مغذی های موجود در خاک را کاهش دهد.
کاربرد کود های میکرو – چرا و چگونه؟
استفاده از کود های میکرو همچون سولفات آهن ، سولفات روی ، سولفات مس و کود های ترکیبی سبب بهبود سطح ویتامین و مواد معدنی در محصولات کشاورزی می گردد. تعیین نوع کود و مقدار استفاده از آن باید پس از انجام تست های رایج نظیر آزمون خاک صورت گیرد تا مصرف آن ، تاثیر سوء و معکوس نداشته باشد. امروزه ، هم کود های تخصصی و هم ترکیبی برای تغذیه خاک وجود دارد. با توجه به اینکه دلیل اصلی عدم جذب ریز مغذی ها ، پی اچ بالای خاک است ، معمولا کود های میکرو به صورت سولفات تهیه و مصرف می شود تا با تنظیم اسیدیته خاک زراعی ، جذب این عناصر را برای گیاهان تسهیل نماید.
