مکمل آهن چیست
مکمل آهن که به صورت های مختلفی مثل قرص و شربت آهن در داروخانه ها وجود دارد ، از ترکیبات مختلف آهن تولید شده و برای درمان و یا جلوگیری از کم خونی ناشی از فقر اهن استفاده می گردد. مکمل آهن معمولا برای افرادی که در جذب آهن از مواد غذایی ضعف دارند و یا با مشکلاتی نظیر خونریزی شدید دوران قاعدگی و انجام همودیالیز و شیمی درمانی مواجه هستند و یا برای نوزادان کم وزن تجویز می شود. روش مصرف این دارو ها به صورت خوراکی ، تزریق وریدی و یا تزریق در عضله است. میزان مصرف و طول مدت درمان توسط پزشک متخصص تعیین می گردد.
چرا به آهن نیاز داریم؟
آهن یک ماده معدنی و یکی از ریز مغذی های ضروری است که نقش تولید گلبول قرمز خون برای انتقال اکسیژن و مواد مغذی را بر عهده دارد. آهن یک ماده معدنی موجود در هموگلوبین است ، یعنی پروتئینی که اکسیژن را از ریه ها به بافت ها منتقل می کند و میوگلوبین ، پروتئین دیگری است که اکسیژن را برای ماهیچه های بدن حمل و ذخیره می کند. آهن از طریق غذا و مکمل های آهن دریافت می شود. این عنصر برای رشد سلول های مغزی ، رشد فیزیکی و سنتز هورمون ها ضروری است و برای متابولیسم ماهیچه ها اهمیت دارد.
چنانچه بدن انسان به میزان لازم آهن دریافت نکند ، دچار کم خونی و کاهش سطح گلبول های قرمز می گردد. کم خونی ، بدن را دچار عوارضی همچون خستگی مفرط ، سرگیجه و ضعف می نماید. از جمله افرادی که بیش از دیگران در معرض کم خونی قرار دارد می توان به نوزادان نارس ، کودکان خردسال ، دختران نوجوان ، زنان باردار و یا بیمارانی که دچار نارسایی قلبی و بیماری های نظیر کرون ، بیماری سلیاک و کولیت اولسروز هستند اشاره نمود.
انواع مکمل آهن بیش از ۳ قرن است که در امور پزشکی مورد استفاده قرار می گیرد. انواع ترکیبات و نمک های آهن برای تولید این مکمل های کاربرد دارد. در این میان ، ترکیبی به نام سولفات آهن یا فروس سولفات به دلیل جذب سریع تر و ویژگی های بهتر کاربرد بیشتری دارد. طبق یک براورد در ایالات متحده امریکا ، قرص سولفات آهن خوراکی در سال ۲۰۱۷ با بیش از هشت میلیون نسخه ، جزء یکصد داروی رایج آمریکا بوده است.
انواع مکمل آهن کدامند و بدن ما چه مقدار آهن نیاز دارد؟
این مکمل ها از طریق خوراکی و یا تزریقی مورد استفاده قرار می گیرند. برای مصارف خوراکی از نمک های آهن همچون گلوکونات آهن ، سولفات آهن ، فومارات و سوکسینات آهن استفاده می شود. انواع تزریقی این مکمل ها هم شامل ساکاروز آهن و دکستران آهن هستند.
جدول میزان آهن مورد نیاز بدن | |
گروه سنی و جنسی | مقدار مورد نیاز روزانه |
کودکان | |
کودکان ۷ تا ۱۲ ماه | ۱۱ میلی گرم در روز |
کودکان ۱ تا ۳ سال | ۷ میلی گرم در روز |
کودکان ۴ تا ۸ سال | ۱۰ میلی گرم در روز |
کودکان ۹ تا ۱۳ سال | ۸ میلی گرم در روز |
زنان | |
زنان ۱۴ تا ۱۸ سال | ۱۵ میلی گرم در روز |
زنان ۱۹ تا ۵۰ سال | ۱۸ میلی گرم در روز |
زنان بیش از ۵۱ سال | ۸ میلی گرم در روز |
زنان باردار | ۲۷ میلی گرم در روز |
زنان شیرده کمتر از ۱۹ سال | ۱۰ میلی گرم در روز |
زنان شیرده بیش از ۱۹ سال | ۹ میلی گرم در روز |
مردان | |
مردان ۱۴ تا ۱۸ سال | ۱۱ میلی گرم در روز |
مردان بیش از ۱۹ سال | ۸ میلی گرم در روز |
مکمل آهن فقط برای درمان کم خونی ناشی از کمبود آهن باید استفاده گردد. به همین دلیل باید علت کم خونی بررسی شود مثلا ممکن است دلایل دیگری همچون کمبود ویتامین ب ۱۲ داشته باشد و یا کم خونی در اثر مصرف دارو یا مسمومیت های ناشی از سرب ایجاد شده باشد. کم خونی فقر آهن به صورت کلاسیک نوعی کم خونی میکروسیتیک و هیپوکرومیک محسوب می شود.
هر یک از روش های دریافت آهن خواص و معایبی دارند. مصرف آهن خوراکی جذب اندکی دارد. مصرف تزریقی می توان آهن کافی را به بدن وارد نماید اما امکان عفونت را افزایش می دهد. بررسی هایی که در سال ۲۰۱۵ انجام شد نشان داد که مصرف مکمل خوراکی روزانه آهن در دوران بارداری می تواند خطر ابتلاء به کم خونی را در مادر کاهش دهد اما تاثیر آن بر سلامت جنین نامشخص است. ورزشکاران هم به دلیل سوخت و ساز زیاد ممکن است در معرض کم خونی قرار داشته باشند. میزان کم خونی و مصرف مکمل آهن در ورزشکاران از طریق انجام آزمایش فریتین مشخص می گردد.
بهترین زمان مصرف قرص و شربت آهن
بهترین زمان مصرف مکمل های آهن با معده خالی است. معده خالی سبب می شود که آهن به خوبی و بیشترین میزان ممکن جذب بدن شود. از طرفی ، مصرف آهن با معده خالی ممکن است در بعضی افراد عوارضی نظیر دل درد و اسهال را به همراه داشته باشد. در مورد این افراد توصیه می شود که شربت و قرص آهن خوراکی در حین یا پس از صرف غذا مصرف گردد. با وجود اینکه این کار می تواند جذب آهن را به شدت کاهش دهد اما از عوارض آن کم می کند.
عوارض جانبی و موارد منع مصرف
علائم
مصرف مکمل آهن علاوه بر مزایایی که برای بدن دارد ، ممکن است همراه با عوارض جانبی هم باشد. رایج ترین عوارض این مکمل ها به صورت اسهال ، یبوست و دل درد بروز می کند که معمولا پس از صرف غذا عوارض آن کاهش می یابد. امکان سیاه شدن مدفوع نیز وجود دارد که البته این نشانه کاملا بی خطر است. خوردن مکمل به صورت شربت آهن ممکن است دندان ها را رنگی کند که این تغییر رنگ برگشت پذیر است و برای جلوگیری از آن هم می توان از نی استفاده نمود.
مصرف بیش از حد
مصرف سولفات آهن ۲ ظرفیتی عوارض بیشتری نسبت به دیگر مکمل ها مثل کمپلکس آهن ، هیدروکسید پلی مالتوز و آهن بیس گلیسینات دارد. همچنین مصرف بیش از حد آهن سبب ایجاد مسمومیت می شود. مصرف بیش از حد و خود سرانه آهن یکی از دلایل مرگ و میر ناشی از مسمومیت در کودکان زیر سن ۶ سال است. علائمی همچون استفراغ و اسهال شدید ، درد معده ، رنگ پریدگی یا کبود شدن پوست و ناخن های دست و ضعف از نشانه های اوردوز آهن هستند.
عفونت
خطر عفونت حاد در بیمارانی که باکتری فعال دارند هم وجود دارد زیرا باکتری ها برای رشد و فعالیت نیازمند آهن هستند. البته این مشکل ، شرایط اضطراری و نیاز به درمان ندارد. مکمل های آهن در مناطقی سبب ایجاد عفونت می شود که بیماری های عفونی در آن مناطق رایج است. اگر چه کمبود آهن خون می تواند موجب کاهش عفونت بدن شود اما مقاومت بدن را در برابر برخی عفونت های ویروسی و باکتریایی مثل باکتری سالمونلا کاهش می دهد.
موارد منع مصرف
مصرف مکمل آهن دارای برخی موارد منع مصرف است مثلا برای بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید تجویز نمی شود. همچنین برخی افراد به صورت ژنتیکی مستعد جذب بیش از حد آهن هستند. به طور کلی از هر ۴۰۰ نفر ۱ نفر دارای فرم ژنیتیکی هموزیگوت و از هر ۱۰ نفر ۱ نفر دارای شکل ژنتیکی هتروزیگوت است که این افراد نباید مکمل آهن مصرف کنند.
تداخل دارویی
تداخل دارویی باید پیش از تجویز این مکمل ها مورد بررسی قرار گیرد. برخی داروهای آنتی اسید و مهار کننده های پمپ پروتون ، برخی آنتی بیوتیک ها ، کلسیم ، تتراسایکلین ، پنی سیلامین ، متیل دوپا ، لوودوپا ، بیس فسفونات ها و کینولون ها و … با ترکیبات آهن تداخل ایجاد می کنند. به همین خاطر باید پزشک خود را از همه داروهایی تجویزی و یا بدون نسخه که مصرف می کنید مطلع نمایید. مصرف با معده خالی ، جذب آهن را افزایش می دهد اما عوارض بیشتری نسبت به مصرف آن پس از صرف غذا دارد.
منابع:
https://en.wikipedia.org/wiki/Iron_supplement
https://www.webmd.com/diet/supplement-guide-iron
https://www.healthline.com/nutrition/best-iron-supplement