در بخش کشاورزی و پرورش گیاهان باید از کود های کشاورزی مختلفی جهت تقویت خاک استفاده نمود. گیاهان برای رشد و محصول دهی ، مواد مغذی موجود در خاک از قبیل عناصر اصلی (ازت ، فسفر و پتاسیم) ، ریز مغذی ها (آهن ، مس ، روی ، منیزیم ، منگنز) ، گوگرد ، کلسیم و … را مصرف می کنند و این عناصر با برداشت محصول از خاک زمین کشاورزی خارج می شوند. بنابراین باید به صورت دوره ای و منظم از کود های کشاورزی مختلف که خاک دچار کمبود آنها شده است استفاده شود. کود های کشاورزی انواع مختلفی از قبیل کود حیوانی ، کود شیمیایی و کود آلی دارند. کود های آلی از نظیر اسید هیومیک ، اسید آمینه ، کمپوست و … به روش های بیوشیمیایی و بیولوژیکی تولید می گردند و مصرف آنها بر خلاف کود های شیمیایی و حیوانی ، هیچ تاثیر زیان آوری برای گیاهان ندارد. در این مطلب به مقایسه دو کود آلی اسید هیومیک و آمینو اسید و تاثیرات آنها بر رشد گیاهان می پردازیم.
اسید آمینه چیست
اسید امینه یا آمینو اسید Amino acid نام کلی برای گروهی از ترکیبات آلی (غیر معدنی) حاوی ترکیبات آمینه قلیایی و گروه های کربوکسیل اسیدی می باشد. اسید آمینه ها منبع اصلی پروتئین ماکرومولکولی هستند که عملکرد بیولوژیکی مهمی دارند و پروتئین لازم جهت تغذیه حیوانات و گیاهان را تامین می نماید. یکی از مهم ترین نقش های اسید آمینه در گیاهان ، تاثیر مستقیم در عملکرد های فیزیولوژیکی گیاهان و سنتز هورمون‌های درون زای گیاهی است.
تاثیرات مثبت مصرف امینو اسید ها بر گیاهان
کود آمینو اسید به دلیل خاصیت قابل توجه آن در جذب و حفظ عناصر بکار می رود. با افزودن آن به عنوان کود کشاورزی ، برخی از عناصر ضروری و ریزمغذی ها مثل کلسیم، منیزیم، آهن، مس، منگنز، روی، بور و مولیبدن را به صورت کلات (کمپلکس) در اختیار گیاهان قرار می دهد. اسید آمینه ها علاوه بر اینکه موجب استفاده کامل از تعداد زیادی از عناصر توسط گیاهان می شوند، همچنین دوام و اثر طولانی مدت عناصر مهم را نیز تضمین می کنند.
مجموع این عوامل می تواند سبب بهبود تنفس گیاه شده ، روند اکسیداسیون را تسریع نماید و متابولیسم گیاه را تقویت کند. مصرف کود امینو اسید همچنین سبب تقویت فتوسنتز و تولید کلروفیل می گردد که فرآیندهای فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاهان همچون فعالیت آنزیم اکسیداتیو ، جوانه زنی بذر ، جذب مواد مغذی ، رشد و توسعه ریشه را تقویت خواهد نمود.
ویژگی های مفید مصرف اسید آمینه ها در کشاورزی به شرح زیر است:
- شرایط لازم برای سنتز پروتئین را تامین می نماید
- منبع عالی تامین ازت و کربن بوده و انرژی با کیفیت بالا را برای گیاهان فراهم می کند
- سبب رشد میکروارگانیسم های ریزوسفر می شود
- با خنثی سازی مواد سمی و فلزات سنگین ، موجب کاهش تاثیرات مضر کودهای شیمیایی خواهد شد.
- امینو اسید می تواند تاثیر تنش های محیطی مثل خشکی ، شوری و حرارت زیاد را بر گیاهان کاهش داده و خاصیت ضد اکسیداسیون ، ضد فلزات سنگین و ضد رادیکال های آزاد دارد.
- تولید کمپلکس یا همان کلات کردن عناصر ضروری و ریز مغذی ها نظیر روی ، آهن ، کلسیم ، منگنز و منیزیم توسط اسید آمینه سبب جذب سریع تر آنها توسط گیاهان می شود.
کود اسید هیومیک چیست
اسید هیومیک Humic Acid یک کود آلی ، بی خطر و فوق العاده مفید برای گیاهان است که از تجزیه بیولوژیک بقایای گیاهی توسط گروهی از میکروارگانیسم ها و مجموعه ای از فرآیندهای پیچیده واکنش ژئوشیمیایی تولید می شود. هیومیک اسید نوعی اسید آلی با ساختار درشت مولکولی است که از مواد آروماتیک و گروه های عاملی مختلفی تشکیل می شود. این کود کشاورزی دارای عملکردهای فیزیولوژیکی بسیار مفیدی همچون جذب آب و مواد غذائی ، کلات کردن عناصر برای جذب بهتر توسط گیاهان و تبادل یونی است. این کود به صورت اسید هیومیک پودری جامد یا هیومیک اسید مایع برای مصرف در کشاورزی عرضه می گردد.
نقش هیومیک اسید در کشاورزی
کود اسید هیومیک کشاورزی بر خلاف کود های شیمیایی کاملا بی خطر برای گیاهان می باشد. همچنین زمان مصرف آن به دوره خاصی محدود نشده و در تمام طول کشت می توان از آن استفاده نمود. در ادامه به برخی از مزایای مصرف هیومیک اسید در کشاورزی می پردازیم.
۱- اسید هیومیک سبب تحریک متابولیسم فیزیولوژیکی گیاه می شود. این کود کشاورزی دارای ژن های عملکردی فعال است که فعالیت کاتالاز و پلی فنل اکسیداز را در محصولات تقویت نموده ، متابولیسم فیزیولوژیکی را تحریک می نماید و در نتیجه به رشد گیاهان کمک می کند. تاثیرات موثر اسید هیومیک بخصوص در افزایش سرعت رشد و حجم ریشه زایی ، جوانه زنی و سبز شدن کاملا مشهود است. رشد شبکه ریشه توسط هیومیک اسید موجب افزایش توان گیاه در جذب آب و مواد غذائی ، تقویت ساقه ، شاخه ها و برگ ها خواهد شد و فتوسنتز گیاه را تقویت می نماید.
۲- هیومیک اسید می تواند نیاز به مصرف کودهای کشاورزی را کاهش دهد. اسید هیومیک حاوی گروه های عاملی با اهمیتی همچون گروه کربوکسیل و گروه هیدروکسیل فنولیک می باشد که موجب تبادل یونی و جذب قوی آن است و مصرف آن ، زمین کشاورزی را قادر می کند تا نیتروژن آمونیوم کمتری از دست دهد. همین عامل ، نیاز به مصرف کود های ازته را کاهش می دهد. از طرفی اسید نیتروهومیک موجود در کود هیومیکی فعالیت اوره آز را مهار کرده و از تبخیر اوره جلوگیری می کند. این اسید همچنین فسفر موجود را به فسفر دیر در دسترس تبدیل می کند که این عامل نیاز به مصرف فسفر را نیز در کشاورزی کاهش می دهد. کود هیومیک اسید تحت یک واکنش کیلاسیون ، عناصر مغذی موجود در خاک را کلاته کرده و حلالیت آنها را افزایش می دهد.
۳- اسید هیومیک موجب بهبود ساختار خاک می شود. این کود کشاورزی با تنظیم pH خاک ، جذب و نگهداری آب و کود ها ، بهبود ظرفیت تبادل خاک و ایجاد تعادل بین اسید ها و قلیاها ، ساختار خاک را اصلاح می کند. هیومیک اسید باعث افزایش فعالیت میکروارگانیسم های هوازی، اکتینومیست‌ها و باکتری‌های تجزیه‌کننده سلولز می شود.
۴- هیومیک اسید نیاز گیاهان به آب را کاهش می دهد. مصرف این کود کشاورزی موجب کاهش تعرق برگ شده و در نتیجه مصرف آب کاهش می باید. این ویژگی می تواند رشد مناسب گیاهان را در شرایط خشکی تضمین نماید. هیومیک اسید نفوذپذیری غشای سلولی را افزایش داده و در نتیجه جذب مواد مغذی بیشتر می شود. همچنین از پوسیدگی ریشه جلوگیری نموده و نقش ضد قارچ و ضد آفات نباتی دارد.
۵- هیومیک اسید کیفیت میوه و محصولات کشاورزی را بهبود می دهد. این کود کشاورزی با ایجاد خاصیت کلات ، عناصر کمیاب و ضروری را در اختیار ریشه گیاه قرار می دهد. همچنین نسبت عناصر ماکرو و میکرو را تنظیم کرده و جذب آنزیم های قند، نشاسته و پروتئین را بهبود می بخشد. هیومیک اسید می تواند سنتز چربی و ویتامین و فعالیت های آنزیمی را تقویت کند. این ماده قادر است پلی ساکاریدها را به مونوساکاریدهای محلول تبدیل کند که در نتیجه با افزایش میزان پروتئین و چربی ها ، کیفیت محصولات و میوه را افزایش می دهد.
نتیجه گیری
بر اساس مطالب مطرح شده ، هر دو ماده اسید هیومیک و اسید آمینه ، برای رشد و نمو گیاهان و افزایش کیفیت میوه و محصولات غذائی مفید هستند. شباهت این دو کود کشاورزی این است که هر دو کود آلی می باشند. از نظر عملکرد ، آمینو اسید توان سنتز گیاهان و انرژی آنها را افزایش می دهد و کود هیومیک اسید هم ساختار خاک را بهبود بخشیده و ریشه زائی گیاهان را به شدت تقویت می نماید.