عنصر آهن در خاک ها به میزان ۱ تا ۲۰ درصد و به طور میانگین حدود ۴ درصد وزنی وجود دارد و از این جهت می توان آن را فراوان ترین ریز مغذی موجود در خاک نامید. از طرفی میزان نیاز گیاهان به آهن بسیار کمتر تر از این مقدار و در حدود ۵ الی ۱۰ کیلوگرم در هر هکتار است بنابراین قاعدتا گیاهان نباید با مشکل کمبود آهن مواجه باشند. ولی واقعیت چیز دیگری است. اکثر خاک های کشاورزی آهکی هستند یعنی کربنات کلسیم آزاد در آن ها وجود دارد که با افزایش پی اچ خاک ، مانع از جذب آهن توسط گیاهان می شود. در حدود یک سوم از کل زمین های زراعی جهان با این مشکل روبرو هستند که این معضل در کشور ما به دلیل خشکی و بارش اندک ، فراگیر تر است.
از طرف دیگر ، آهن موجود در خاک زمین های خشک و نیمه خشک معمولا از نوع گوئتایت و هماتیت است و گیاهان توان اندکی برای جذب آهن آن دارند. تهدید کمبود آهن در درختان میوه بسیار بیشتر بوده و سبب کاهش کیفی و کمی میوه دهی خواهد شد. کمبود آهن بیشتر به صورت زردی برگ ها به خصوص در میان رگبرگ ها بروز می کند و منجر به تضعیف گیاه خواهد شد.
راه حل مشکل کمبود آهن چیست؟
با توجه به مطالب ذکر شده ، برای رفع مشکل فقر آهن گیاهان که سبب کاهش کلروفیل برگ ها و کاهش محصول دهی می شود ، باید از کود آهن استفاده نمود. شناخته شده ترین و کاربردی ترین انواع کود آهن ، سولفات آهن و کلات آهن می باشند. اما برای مشخص شدن اینکه کدام کود دارای تاثیر بیشتری است ، آزمایشی در سال ۱۳۹۱ در منطقه شهریار انجام شد. با توجه به اینکه اختلاف قیمت این دو نوع کود آهن بسیار زیاد بوده و استفاده از کود سولفات آهن برای کشاورزان مقرون به صرفه تر است ، کارایی کود سولفات آهن به همراه اسید سولفوریک با کود کلات آهن بررسی شد. طی اندازه گیری کلروفیل برگ ها با استفاده از دستگاه کلروفیل متر مشخص شد که مصرف کود سولفات آهن به همراه اسید سولفوریک نه تنها تاثیری مشابه کلات آهن دارد بلکه بر خلاف کلات آهن ، سولفات آهن میزان غلظت منگنز در برگ ها را نیز کاهش نمی دهد. از طرفی تیمار گیاهان با کود سولفات آهن دارای تداوم بسیار بیشتری است در حالی که کلات آهن تاثیر موقتی برای گیاهان دارد. با توجه به مجموع نتایج حاصله می توان نتیجه گرفت که کود سولفات آهن (به همراه اسید سولفوریک) ، جایگزین مناسب تری نسبت به کود کلات آهن برای تامین آهن گیاهان است. همچنین قیمت بسیار ارزان تر آن نیز دیگر عامل برتری کود سولفات آهن می باشد.
البته با توجه به کم تحرکی مواد معدنی آهنی در خاک باید نکاتی را نیز مد نظر قرار داد مانند اینکه توصیه می شود کود آهن در نزدیکی ریشه درختان به صورت چالکود قرار گیرد. همچنین ثابت شد مصرف مواد آلی نظیر برگ های پوسیده ، شلتوک برنج ، زغال چوب و خاک پیت به همراه کود سولفات آهن به شکل چالکود می تواند تاثیرات مفید آن را به شکل چشمگیری افزایش دهد.
