خاک چیست
خاک یا Soil ترکیبی از مواد معدنی ، آلی ، مایعات ، گاز ها و موجودات زنده است. به بخش حاوی خاک در کره زمین ، بدوسفر می گویند. این بخش دارای چهار وظیفه اصلی است از جمله محل زندگی موجودات ریز یا میکروارگانیسم ها ، محل رشد گیاهان ، متعادل کننده دمای هوا و تصفیه آب.
اگر چه به نظر می رسد که خاک تنها بخشی جامد است اما در واقع بخش بدوسفر یا خاک سنگ علاوه بر خاک ، دارای قسمت متخلخلی می باشد که آب و گاز را هم در خود نگه داشته است. خاک ماده ای با ارزش است زیرا تشکیل خاک زمان بسیار زیادی می برد.
خاک چگونه تشکیل می شود
فرایند تولید خاک بسیار کند بوده در بر اثر فرسایش سنگ های نزدیک به سطح زمین بوسیله آب و هوا انجام می شود. خاک در ابتدا به صورت سنگ شکل می گیرد و به مرور زمان در علت فرسایش هوا و آب ، به ذرات ریز تبدیل می گردد. در طی این فرایند فرسایش ، مواد آلی با مواد معدنی ترکیب می شوند.
از کدام سنگ ها خاک بیشتری تشکیل می شود
خاک رس
خاک رس یا Clay ذرات بسیار ریزی دارد و در حدود نیمی از خاک کره زمین را تشکیل داده است بنابراین می توانیم خاک رس را بیشترین میزان خاک تولید شده از سنگ ها بدانیم. البته خاک رس برای رشد گیاهان مضر است به همین دلیل به نام خاک سرد شناخته می شود. همچنین خاک رس آب بیشتری هم نسبت به دیگر سنگ ها جذب می کند.
ماسه
ماسه دارای سایز ذرات متوسط تا درشت است و از سیلیس تشکیل می شود. ماسه نیز به میزان فراوانی در کره زمین وجود دارد.
خاک سیلتی
خاک هایی که نیمی از محتوای آن را سیلت یا همان کوارتز تشکیل دهد به نام خاک سیلتی معروف است. خاک سیلتی ذرات نسبتا ریزی دارد و اگر با شن و ماسه مخلوط باشد به نام خاک سیلتی ماسه ای نامیده می شود.
خاک اسکلتی
خاک های اسکلتی نظیر شن ، حاوی حداقل ۷۵ درصد ذرات درشت تر از ۲ میلی متر مانند ریگ ، قلوه سنگ و شن ریزه هستند. ویژگی این خاک ها این است که بجای اینکه آب را جذب کنند ، آن را از خود عبور می دهند.
عواملی که در تولید خاک موثر هستند
سنگ مادر
کلا ۳ نوع مختلف سنگ در کره زمین وجود دارد که به سنگ مادر معروف هستند. این ۳ نوع عبارت از سنگ رسوبی مانند کربنات کلسیم ، سنگ آذرین نظیر گرانیت و سنگ دگرگونی مثل ماربل (مرمر) می باشند. خاک موجود در زمین ، حاصل از تخریب و خردایش سنگ مادر است. فرسایش این سنگ ها به دلیل عوامل محیطی مانند جریان آب رودخانه ها و دریاها ، باد و تغییرات حرارتی هوا ، نفوذ ریشه گیاهان در دل سنگ ها و فعالیت های جانوران می باشد.
گیاهان و جانوران
رشد گیاهان نیز و مواد آلی که از خود باقی می گذارند به خاک وارد می شود. وجود گیاهان گوناگون در مناطق مختلف ، سبب تولید خاک هایی با ویژگی های فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی متفاوتی می گردد. فعالیت جانوران بخصوص میکروارگانیسم های باکتریایی و قارچی هم در تخریب سنگ های مادر و شکل گیری خاک موثر است.
آب و هوا
نفوذ آب به داخل سنگ ها و نیز تغییرات حرارتی و رطوبتی هوا باعث تخریب سنگ می شود. جریان آب رودخانه ها و تاثیرات اتمسفر مهمترین عامل تولید خاک هستند.